استاد سیروس قمری سرخابی نویسنده، محقق علوم قرآنی، و صاحب نظر و ناشر در رشته زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی بود که در سن ۸۶ سالگی در تبریز به دیار باقی شتافت و در رحمت الهی آرام گرفت.
در چهلمین روز درگذشت استاد، دوستداران فرهنگ، ادبیات و فولکلور آذربایجان بعد از نماز عشا در مسجد مشهدی ایمان شریعتی جنوبی، یاد و نام او را گرامی داشتند.
وی در سال ۱۳۱۷ ه‌ش در محله سرخاب متولد شد و پس از تحصیل در مدارس پرورش، خاقانی و طالبیه، تفسیر و علوم قرآنی را در محضر دانشمندان زبان و ادبیات عرب و الهیات دانشگاه تبریز یاد گرفت و کار ناشری و کتابفروشی اجدادش را ادامه داد. وی با حضور در محافل شعر و ادب و نشست و برخاست با اساتید دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز از جمله استاد حسن قاضی، احمد شوقی نوبر، کارنگ، خیام پور، استاد سلیم، انرابی نژاد، سرکاراتی، جعفر شعار که همگی به رحمت ایزدی پیوسته اند با حوصله و پشتکار و مطالعه توانست در دوره پهلوی که انتشار کتب به زبان و ادبیات ترکی کار آسانی نبود آثار نویسندگان و شاعران و ادیبان و مدیحه سرایان آذربایجانی از جمله آثار و نسخ خطی را ابتیاع و پس از ویرایش و مقابله و مشورت با اهل فن مبادرت به چاپ دواوین سید عظیم شیروانی، نیر تبریزی، حیدربابای استاد شهریار، فضولی، صراف، مختارنامه، اصلی و کرم و همچنین شاهنامه، کلیه و دمنه، اسکندرنامه، هفت پیکر، خسرو شیرین، لیلی و مجنون با ترجمه های ترکی در مجلدات مجزا با ذوق و مترجمی چیره دست، صدها اثر فاخر دیگر را به زیور چاپ بسپارد و این آثار تاکنون به دفعات مکرر چاپ و منتشر شده و با استقبال دوستداران ادبیات ایران زمین مواجه شده است.
استاد سیروس قمری همچنین با همکاری کمیسیون ملی یونسکو مجموعه «یار ایله گوروش» ابیات عرفانی ترکی وزین را در ۳۰۰ صحفه به چاپ رسانده که هم اکنون در مجموعه ذخایر زبانهای ملل یونسکو نگهداری می شود. همچنین شادروان استاد قمری با مشقات فروان نسخ دست نویس (خطی) نام آوران عرصه مرثیه سرایی، روان شادان دلریش شعاعی؛ قمری، نسیمی، نعیمی، دخیل مراغه ای و صابر را ابتیاع و پس از حروف چینی دقیق و مطابقت با نسخ اصلی، برای نخستین بار چاپ و به بازار کتاب ترکی عرضه نمود که در ایران و آذربایجان و ترکیه از روی همین نسخ بارها تجدید چاپ شده و با استقبال ترک زبانان جهان مواجه شده است. وی پسرخاله زنده یاد استاد یحیی شیدا، و برادرزاده استاد صحاف و دوست نزدیک استاد سید محمد حسین شهریار بوده و در انتشار آثار این ۳ نویسنده و شاعر نیز سنگ تمام گذاشته است.
استاد سیروس قمری همچنین از بنیانگذاران کانون کارشناسان رسمی داد گستری آذربایجان در دهه ۵۰، پنجاه سال هم کارشناس رسمی دادگستری در امور تشخیص اصالت خط و امضا بوده، در تحریر ارجاعات کارشناسی قضات و محاکم قضایی دقیق و همواره با پاکدستی جانب حق و رضای خدا را در نظر داشت. همچنین کارشناس تشخیص کتب قدیمی و نسخی خطی در مراکز علمی، اداری و دانشگاهی هم محسوب می شد.
مصاحبه اختصاصی استاد سیروس قمری با محمد فرج‌پور باسمنجی کارشناس رشته خبرنگاری و روزنامه نگاری در مجله وقت آذر کارشناس کانون کارشناسان رسمی دادگستری در یادنامه استاد با اضافات جدید نیز منتشر خواهد شد.
جد بزرگ وی حاج حسن قمری در اواخر دوره قاجار کتابخانه و کتابفروشی فردوسی را در حرمخانه وقت تبریز راه انداخت و سپس، در طول بیش یکصد سال گذشته این مرکز فرهنگی و انتشاراتی به شیشه‌گرخانه و در بعد از انقلاب به خیابان تربیت شرقی منتقل شده است و همواره محل رفت و آمد اهل فرهنگ و هنر و مطالعه بوده است.
به قلم: محمد فرج‌پور باسمنجی