سرنوشت گاه با انسان‌هایی چنان در سکوت و تأمل گره می‌خورد که ردشان نه در فریادها، بلکه در تغییرات عمیق و ماندگار اجتماعی دیده می‌شود. دکتر تاج‌زمان دانش، زاده و درگذشته ۱۸ شهریور، از همان چهره‌هایی بود که با ذهنی روشن و دلی نگران، مسیر علم حقوق را در خدمت انسان و عدالت قرار داد.
متولد تبریز در سال ۱۳۰۵، تحصیل‌کرده دانشگاه تهران و سپس دارنده دو دکترای حقوق از فرانسه و سوئیس، او نه‌تنها یکی از چهره‌های برجسته حقوق جزا در ایران بود، بلکه اولین زنی بود که در حوزه اصلاح ساختار زندان‌ها و حقوق زندانیان در ایران، تحولی بنیادین ایجاد کرد.
پایان‌نامه‌های دکترای او در فرانسه و سوئیس با تمرکز بر قاضی اطفال و تربیت مجرمین در محیط آزاد، نشان از آینده‌ای داشت که او به‌دنبال آن بود؛ نه فقط مجازات، که بازپروری.
بازدید از زندان قصر و مشاهده شرایط دردناک آن، به نقطه عطفی در زندگی‌اش تبدیل شد؛ از آن پس، او نه‌فقط معلم دانشگاه بود، بلکه مصلحی بی‌ادعا در دل سیستم کیفری ایران.
جداسازی زندانیان نوجوان از بزرگسالان، تأسیس کارگاه‌های حرفه‌آموزی در زندان، ایجاد ساختار مستقل برای زنان زندانی و تدوین آیین‌نامه نوین زندان‌ها در سال ۱۳۴۷، بخشی از اقداماتی بود که با همت دکتر دانش محقق شد. پیشنهاد تأسیس پلیس زن برای زندان زنان نیز از طرح‌های نوآورانه‌ای بود که با نگاه انسانی و تربیتی او همراه بود.
او در کنار فعالیت اجرایی، پژوهشگر و نویسنده‌ای پرکار نیز بود؛ با تألیف آثاری همچون «کیفرشناسی»، «دادرسی اطفال در حقوق تطبیقی»، «حقوق زندانیان در ایران و فرانسه» و مقالات متعدد در نشریه دانشکده حقوق، دکتر دانش نقشی تأثیرگذار در گسترش ادبیات علمی و تخصصی حقوق جزا ایفا کرد.
در سال ۱۳۸۸، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران در مراسمی رسمی، از او به‌عنوان یکی از مفاخر علمی کشور تجلیل کرد و لوح افتخار به او اهدا شد؛ و تنها چند ماه بعد، در همان تاریخ تولدش، یعنی ۱۸ شهریور ۱۳۸۸، چشم از جهان فروبست.
در میان سال‌شمارهای پُر سر و صدای حقوق، نام تاج‌زمان دانش یادآور لحظه‌ای است که حقوق از سردی قانون فاصله می‌گیرد و به گرمای اصلاح، آموزش و کرامت انسانی نزدیک می‌شود.
امروز، در سالروز تولد و درگذشتش، یاد او زنده است در کلاس‌های درس، در ساختار زندان‌های امروز، و در جان دانشجویانی که هنوز از آثار و اندیشه‌هایش می‌آموزند.