سیمین خلیلی، مشهور به سیمین بهبهانی در خانواده‌ای اهل قلم و فرهنگ در تهران به دنیا آمد. پدرش عباس خلیلی، شاعر و نویسنده و مدیر روزنامه «اقدام» و مادرش فخرعظما ارغون، شاعر و معلم زبان فرانسه و فعال حقوق زنان بود. همین پیشینه خانوادگی سبب شد سیمین از نوجوانی به شعر و ادبیات گرایش یابد و در همان سنین جوانی اشعارش منتشر شود.
سیمین بهبهانی با بازتعریف قالب غزل فارسی و آمیختن آن با موضوعات اجتماعی، انسانی و زنان، به «نیمای غزل» شهرت یافت. بیش از ششصد غزل و حدود بیست کتاب منتشر کرد و مضامین پرشماری چون عشق، عدالت، فقر، جنگ، آزادی و حقوق زنان را با زبانی شیرین، استوار و در عین حال لطیف بیان کرد. لطافت کلامش آینه‌ای از زنانگی اوست و استواری زبانش نشانه‌ای از روح مقاومش.
سیمین نه تنها شاعر بود، بلکه فعال اجتماعی و مدافع حقوق زنان نیز بود. او از نخستین همراهان کمپین «یک میلیون امضاء» برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان بود و در دفاع از آزادی و عدالت بارها با سانسور و محدودیت روبه‌رو شد؛ حتی مدتی ممنوع‌الخروج شد. با این حال، هیچ‌گاه سکوت اختیار نکرد و صدای خود را از دل شعر به گوش جامعه رساند.
با وجود همه این درخشش‌ها، سیمین بهبهانی در دوران حیات خود مهجور ماند. اگر بسیاری از شاعران معاصر از بی‌مهری رنج بردند، او چندین برابر این بی‌توجهی را تجربه کرد. کمتر در مدارس و محافل رسمی از او یاد شد و در حالی که می‌شد شعر و اندیشه‌اش نسل‌ها را تغذیه کند، اغلب نادیده گرفته شد. اما حقیقت آن است که شعر سیمین، همچون عطری که حتی در شیشه بسته نیز بوی خود را می‌پراکند، راه خویش را یافت و طنین آن بلندتر از همه بی‌توجهی‌ها شد.
این حقیقت در آن‌جا نمود پیدا می‌کند که برخی از برجسته‌ترین هنرمندان به اشعارش روی آوردند. نمونه روشن آن تصنیف درخشان «تخته‌پاره بر موج» با آواز همایون شجریان است که بدون شعر پرقدرت و تأثیرگذار سیمین نمی‌توانست چنین ماندگار شود. همین پیوند شعر و موسیقی نشان می‌دهد که کلام بهبهانی چه اندازه ظرفیت برانگیختن هنرهای دیگر را داشته است.
سیمین بهبهانی طی زندگی خود افتخارات بسیاری دریافت کرد؛ دو بار نامزد جایزه نوبل ادبیات شد و جوایز بین‌المللی متعدد از جمله جایزه سیمون دو بووار و مدال کارل فون اوسیتسکی را از آن خود کرد. با این همه، جایگاه واقعی او در میان ادبیات معاصر ایران هنوز کمتر از آن چیزی است که باید باشد.
سیمین بهبهانی صدای زن ایرانی بود، صدای مردمی که در دل تاریخ پر فراز و نشیب معاصر ایران، آرزوهایشان را در غزل‌های او بازمی‌یافتند. او توانست غزل را از محدوده عاشقانه‌های سنتی بیرون بکشد و به آن روحی تازه ببخشد: غزلی که از کوچه و خیابان سخن می‌گوید، از زن و مرد عادی، از نان و کار، از آزادی، از زخم‌های جنگ و از امید به فردا.
یادآوری سالروز درگذشت سیمین بهبهانی، هرچند تسلای خاطری برای دوستداران شعر و فرهنگ است، اما یادآور این نکته است که جامعه ما باید پیش از آنکه بزرگانش چشم از جهان ببندند، به قدرشان واقف شود. زیرا آنان که چون سیمین زندگی‌شان را وقف شعر و حقیقت می‌کنند، سرمایه‌هایی‌اند که زنده بودنشان نیز باید گرامی داشته شود.
بی‌تردید سیمین بهبهانی نه تنها یکی از بزرگ‌ترین زنان شاعر ایران، بلکه یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر در میان همه شاعران فارسی‌زبان است؛ شاعری که لطافت و استواری را در کلام درآمیخت و نامش را برای همیشه در تاریخ ادب ایران ماندگار ساخت.
به قلم: پروین بابایی