حفصه خان نقیب؛ صدای زنان خاموش کردستان

حفصە خان نقیب در سال ۱۸۹۱ در شهر سلیمانیه در خانواده‌ای سرشناس و مورد احترام چشم به جهان گشود. پدرش شیخ مارف و مادرش سلمی خان هر دو از چهره‌های شاخص جامعه آن زمان بودند. از همان سال‌های نوجوانی، حفصە خان به روحیه نوع‌دوستی و نیکوکاری شهره شد و جایگاه ویژه‌ای نزد زنان، به‌ویژه قربانیان تبعیض و خشونت‌های اجتماعی در سلیمانیه و اطراف آن پیدا کرد. اما نقطه عطف زندگی او، تأسیس نخستین مدرسه دخترانه در سلیمانیه در سال ۱۹۲۶ بود. در جامعه‌ای که تحصیل برای دختران هنوز یک تابو محسوب می‌شد، حفصە خان همراه با معلمان از خانه‌ای به خانه دیگر می‌رفت تا خانواده‌ها را متقاعد کند دختران خود را به مدرسه بفرستند. بسیاری از والدین را با سخن و محبت قانع کرد، و اگر خانواده‌ای توانایی مالی نداشت، خودش هزینه تحصیل دختران را می‌پرداخت.
به لطف تلاش‌های او، نه‌تنها دختران، بلکه پسران زیادی هم فرصت آموزش پیدا کردند. او معتقد بود آموزش، کلید آزادی زنان است و بر این باور پافشاری می‌کرد که جامعه‌ای که زنانش سواد نداشته باشند، روی پیشرفت را نخواهد دید.
خانه او خیلی زود به پاتوق زنان شهر بدل شد. جایی برای گفت‌وگو درباره نقش زنان در جامعه، تبادل تجربه‌ها، و ترویج اخلاق اجتماعی و آگاهی ملی. حفصە خان درهای خانه‌اش را همیشه به روی فقرا باز نگه می‌داشت؛ از تهیه غذا و لباس برای نیازمندان گرفته تا پناه دادن به زنان آسیب‌دیده. او بارها از دخترانی که به‌دلیل فقر در معرض قاچاق یا ازدواج اجباری بودند، حمایت کرد و آن‌ها را به خانواده‌هایشان بازگرداند. در یک مورد حتی هزینه کامل ازدواج یکی از این دختران را خود پرداخت.
فعالیت‌های خیرخواهانه او فقط به آموزش و کمک فردی محدود نبود. در سال ۱۹۳۰، انجمن زنان کرد را بنیان گذاشت؛ نخستین نهاد رسمی حقوق زنان در کردستان عراق، که هدفش رسیدگی به مسائل زنان، حمایت مالی از آن‌ها و تلاش برای بهبود وضعیت اجتماعی‌شان بود.
داستان‌هایی از زندگی‌اش همچنان در حافظه مردم مانده‌ است. گفته می‌شود روزی مردی از بغداد به خانه‌اش آمد و گفت می‌خواهد درباره تاریخ عراق کتابی بنویسد. حفصە خان بی‌درنگ قیچی آورد و پنج سکه طلا از تاج کردی‌اش برید و به او داد تا هزینه شروع کارش را تأمین کند.
لوته ارل، عکاس آلمانی که از او در کتاب کردستان؛ در سایه‌های تاریخ یاد کرده، می‌نویسد:
«او زنی بود که وقتی وارد اتاق می‌شد، شوهرش از جا برمی‌خاست.»
او الگویی از وقار، دانایی و انسان‌دوستی بود؛ زنی که پیش از آن‌که فمینیسم به مفهومی رایج در منطقه تبدیل شود، برای کرامت و آموزش زنان جنگیده بود.
در نهایت، حفصە خان نقیب در ۱۲ آوریل ۱۹۵۳ در سن ۶۳ سالگی درگذشت. مطابق خواسته خودش، خانه‌اش به مدرسه‌ای برای دختران تبدیل شد تا راه او همچنان ادامه یابد. تا امروز نیز، بسیاری از زنان کرد، از جمله طراحان جوان، از استایل و شخصیت او الهام می‌گیرند و او را یکی از ستون‌های هویت زنانه کردستان می‌دانند.

پیام آذربایجان