پروفسور علی اکبر ترابی در دوم خرداد سال ۱۳۰۵ در تبریز متولد شد. وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در همان شهر، راهی بلژیک و فرانسه شد و دکترای تخصصی را در رشته های جامعه شناسی و فلسفه علوم از دانشگاه سوربن پاریس اخذ نمود. وی مدت سی سال در دانشگاه تبریز به تدریس جامعه شناسی، مردم شناسی و فلسفه علوم پرداخت؛ دانشکده و دپارتمان های علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه تبریز را بنیان نهاد.
پروفسور ترابی به دلیل داشتن جامعیت علمی، پیشگامی و دید نو در حوزه فعالیت خود، از جایگاه خاصی در اجتماع علمی برخوردار است و اساتید برجسته او را از متفکرانی می دانند که غنای تفکر علمی در حوزه علوم اجتماعی، از ایشان تاثیر گرفته است.
علاقه وی به علم، فرهنگ و ادب، لحظه ای او را از امر نگارش دور نکرده و تا آخر عمر پی گیر و خستگی ناپذیر به پژوهش، تالیف و ترجمه پرداخت.
وی از نظریه پردازان در زمینه علم جامعه شناسی و علوم اجتماعی در کشور به شمار می آید.
پروفسور ترابی به موازات تدریس و تحقیق علمی، هم زمان با فعالیت های دانشگاهی و اجتماعی، کتاب هایی را که همه در موضوعات کاملا تازه، و یا زمینه های بکر و خالی ولی مهم و اجتناب ناپذیر علمی، اجتماعی و فرهنگی است برای اولین بار در ایران نوشته اند.
اکثر کتاب های تحقیقی، تخصصی ایشان به عنوان منابع اصلی درسی در دانشگاه های کشور بیش از شصت سال است که تدریس می شوند و بارها تجدید چاپ شده اند.
تالیفات:
۱- کتاب دسته گلی دلپذیر از بوستان ادب (۱۳۳۳)
۲- کتاب لغات و اصطلاحات شاهکارهای ادبیات فارسی(۱۳۳۴)
۳- کتاب نظری در تاریخ ادیان (از لحاظ: مردم شناسی_ جامعه شناسی_ تاریخ ادیان و مذاهب) (۱۳۴۱)
۴- کتاب مبانی جامعه شناسی (به انضمام سازمان اقتصادی و خانوادگی و سیاسی ایران) (۱۳۴۱)
۵- کتاب جامعه شناسی روستائی (نظری در زندگانی اجتماعی روستائیان ایران) (۱۳۴۱)
۶- کتاب شناخت علمی جامعه و قوانین علمی و اجتماعی (۱۳۴۳)
۷- کتاب زبان و ادبیات، مکاتب ادبی (۱۳۴۴)
۸- کتاب هدیه (اخلاق و ادب و اجتماع) (۱۳۴۴)
۹- کتاب مجموعه مصاحبه ها (۱۳۴۵)
۱۰- کتاب مکاتب جامعه شناسی معاصر (۱۳۴۵)
۱۱- کتاب فلسفه علوم (۱۳۴۷)
۱۲- کتاب مردم شناسی (۱۳۴۸)
۱۳- کتاب جامعه شناسی و دینامیسم اجتماع (۱۳۵۱)
۱۴- کتاب جامعه شناسی در ایران امروز (۱۳۵۷)
۱۵- کتاب جامعه شناسی ادبیات (شعر نو، هنری در پیوند با تکامل اجتماع) (۱۳۷۰)
۱۶- کتاب ائینالی، ائل داغی تبریز، گونش یوردو (۱۳۷۲)
۱۷- کتاب جامعه شناسی ادبیات فارسی (از دیدگاه جامعه شناسی) (۱۳۷۶)
۱۸- کتاب جامعه شناسی هنر و ادبیات ( مثلث هنر) (۱۳۷۹)
۱۹- کتاب کعبه دلها به لطافت نسیم به صلابت کوه (۱۳۷۹)
۲۰- کتاب تغییرات اجتماعی، توسعه و آینده نگری (۱۳۸۱)
۲۱- کتاب جامعه شناسی تبلیغات (۱۳۸۱)
۲۲- کتاب مکاتب ادبی و اجتماعی: آماده چاپ
۲۳- کتاب رادمردی و فرزانگی: آماده چاپ
۲۴- کتاب جامعه شناسی اخلاق و دانش: آماده چاپ
۲۵- کتاب پژوهشی در فرهنگ ایران: آماده چاپ
۲۶- کتاب شعر زندگی در پیوند با تکامل اجتماع: آماده چاپ
۲۷- کتاب زبان و ادبیات فرانسه به انضمام مکاتب ادبی: آماده چاپ
۲۸- کتاب فروغ مزدانی یا اعتقادات مذهبی ایرانیان باستان: آماده چاپ
۲۹- کتاب مجموعه اشعار ترکی (۱)
۳۰_کتاب مجموعه اشعار ترکی (۲)
۳۱- کتاب مجموعه اشعار فارسی در دو جلد: آماده چاپ
۳۳- کتاب جامعه شناسی علوم و معارف: آماده چاپ
پروفسور علی اکبر ترابی یکی از چهره های برجسته علمی و از ادیبان و اندیشمندان بنام ایران و آذربایجان؛ و از تاثیرگذارترین جامعه شناسان و روشنفکران تاریخ معاصر ایران در جریان های روشنفکری، دانشگاهی، نیروهای مبارز آزادی خواه و ترقی خواه جامعه؛ و شکل گیری جنبش های دانشجوئی در دانشگاه های کشور به ویژه دانشگاه تبریز و دانشگاه تهران در دهه های چهل و پنجاه در دوران حکومت پهلوی است.
که طی این دو دهه در دوران حکومت پهلوی بارها توسط ساواک بازداشت و در زندان اوین به مدت طولانی زندانی بوده، و تحت وحشیانه ترین شکنجه ها قرار گرفت.
پروفسور ترابی حساسیت خاصی به زبان مادری خود داشت و در ترویج آن سختی های بسیاری را تحمل کرد و حتی یکی از جرایم وی در زمان دستگیری توسط رژیم پهلوی، علاوه بر آگاهی بخشی مردم و نشر دانش، دفاع از زبان مادری بود.
پیکر پروفسور ترابی در سوم مرداد سال ۱۳۹۵ در سکوت کامل خبری دانشگاه های کشور؛ در قطعه چهره های ماندگار وادی رحمت تبریز به خاک سپرده شد.