محیط بانان، نگهبانان بی ادعای طبیعت، سربازانی که در دل کوه و جنگل، بی‌هیاهو، پاسداران مرزهای محیط‌زیست کشور هستند، با وجود کمبود نیرو، امکانات محدود، خطر درگیری با متخلفان و فشار کاری بالا، همچنان با اعتقادی راسخ در راه حفاظت از منابع طبیعی و حیات‌وحش گام برمی‌دارند.
در روز ملی محیط‌بان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی، فرمانده یگان حفاظت استان و یکی از محیط‌بانان جانباز، از مشکلات، کمبودها، سختی‌های شغلی و در عین حال عشق و ایمان راسخ محیط‌بانان به صیانت از طبیعت سخن گفتند.
محمدحسین حسن‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی ضمن تبریک روز محیط‌بان، اظهار کرد:محیط‌بانان سربازان خط مقدم حفاظت از جنگل‌ها، مراتع، رودخانه‌ها و مناطق چهارگانه حفاظتی هستند.
وی ادامه داد: سطح مناطق تحت حفاظت در استان حدود ۱۳.۵ درصد مساحت کل استان، یعنی بیش از شش هزار کیلومتر مربع است. طبق شاخص‌های سازمانی، برای هر هزار هکتار باید یک محیط‌بان داشته باشیم؛ اما در استان تنها ۱۰۸ محیط‌بان فعال داریم که این رقم بسیار پایین است و حتی یک‌روز کامل پوشش حفاظتی را هم تأمین نمی‌کند.
وی با اشاره به کمبود نیرو افزود: در برخی مناطق ناچار شدیم دو پاسگاه‌ها را با یک نیرو اداره کنیم و در مواردی حتی تعطیل شده‌اند. با وجود این محدودیت‌ها، هر هفته چند مورد درگیری و دستگیری شکارچیان غیرمجاز داریم که گاها حتی رسانه‌ای نیز نمی‌شوند. تنها دو هفته پیش در منطقه جلفا درگیری مسلحانه رخ داد که خوشبختانه شکارچیان موفق به شکار نشدند اما متواری شدند. این موارد نشان می‌دهد محیط‌بانان با نیروی اندک و تجهیزات محدود، در مقابل تهدیدهای بزرگ ایستاده‌اند.
بزرگ‌ترین حامی محیط‌بانان، جامعه محلی است
وی ادامه داد: شکارچیان غیرمجاز اغلب با اسلحه‌های پیشرفته و خودروهای میلیاردی وارد مناطق می‌شوند، در حالی که محیط‌بانان ما با تجهیزات فرسوده و وسایل نقلیه مستهلک مأموریت انجام می‌دهند. تنها انگیزه و ایمان محیط‌بانان است که باعث می‌شود حفاظت از مناطق با این شدت ادامه یابد. با این حال، بزرگ‌ترین حامی محیط‌بانان، جامعه محلی است. اگر مردم و روستاییان آگاه شوند، خودشان بهترین بازوی حفاظتی خواهند بود. فرهنگ حفاظت از طبیعت باید به یک ارزش عمومی تبدیل شود.
قانون حمل سلاح محیط‌بانان نیز نیاز به اصلاح دارد
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان با اشاره به مشکلات معیشتی محیط‌بانان تصریح کرد: حقوق محیط‌بانان پایین و کارشان با سختی بالایی همراه است. هر محیط‌بان روزانه تا ۳۰ کیلومتر در مناطق کوهستانی و دشوار راه می‌پیماید. جیره غذایی در حال توزیع است، اما همچنان کافی نیست. از سوی دیگر، قانون حمل سلاح محیط‌بانان نیز نیاز به اصلاح دارد که در دست بررسی است تا مأموران بتوانند به عنوان ضابطان قضایی از سلاح خود در شرایط خاص به درستی استفاده کنند.
وی با اشاره به پرونده محیط‌بانان درگیر با حوادث تیراندازی گفت: به تازگی یکی از محیط‌بانان استان کرمان که به دلیل شلیک شبانه به اعدام محکوم شده بود، پس از چند سال با رضایت اولیای دم آزاد شد. این اتفاق بسیار خوشحال‌کننده است و امیدواریم دیگر هیچ محیط‌بانی مجبور به استفاده از سلاح نباشد.
حسن‌زاده خاطرنشان کرد: در کل کشور ۷۰۰ مجوز جدید برای جذب محیط‌بان صادر شده که سهم آذربایجان شرقی ۲۱ نفر است. امیدواریم با تقویت بدنه سازمان و حمایت بیشتر، بتوانیم به وضعیت معیشتی و رفاهی محیط‌بانان بهبود ببخشیم. این عزیزان، ایثارگرانی هستند که در کنار نیروهای نظامی و انتظامی، از مرزهای زیستی کشور دفاع می‌کنند.
محیط‌زیست یک کالا نیست که مصادره شود، بلکه گنجینه‌ای ملی است
مرتضی نعمت‌پور، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی ، روز ملی محیط‌بان را فرصتی برای قدردانی از زحمات این قشر عنوان کرد و گفت: این روز که با ولادت امام رضا (ع) مقارن است، نماد احترام به افرادی است که با دلاوری و شرافت از حیات‌وحش این سرزمین حفاظت می‌کنند. محیط‌بانان با کمترین امکانات، دور از خانه و خانواده، شبانه‌روز در حال پاسداری از اکوسیستم کشور هستند.
وی با اشاره به کمبود نیرو افزود: در حال حاضر با یک‌سوم نیروی مورد نیاز، از ۱۳ درصد از مناطق تحت حفاظت استان نگهداری می‌کنیم. چندین هزار هکتار از اراضی توسط محیط‌بانان استان به‌صورت شبانه‌روزی پایش می‌شود، در حالی که نیرو، حقوق، مزایا و تجهیزات کافی در اختیار ندارند. با این وجود، عشق به این لباس سبز که می‌تواند لباس شهادت نیز باشد، انگیزه ما را حفظ کرده است. بسیاری از همکاران ما در این مسیر به شهادت رسیده یا جانباز شده‌اند و ما ادامه‌دهنده راه آن‌ها هستیم، چراکه محیط‌زیست یک کالا نیست که مصادره شود، بلکه گنجینه‌ای ملی است.
وی تأکید کرد: حفاظت از محیط‌زیست وظیفه‌ای همگانی است که در اصل پنجاهم قانون اساسی به آن اشاره شده است. باید همه، اعم از مردم، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و نهادهای اجرایی، در این مسیر همراه باشند. افزایش بودجه سازمان، جذب نیرو، گسترش همکاری با دیگر نیروهای نظامی و انتظامی و اجرای گشت‌های مشترک، می‌تواند در تحقق اهداف حفاظتی نقش مؤثری داشته باشد. امیدوارم هیچ محیط‌بانی در مسیر حفاظت تنها نماند و خانواده‌های آنان نیز بدانند که قدردان صبر و پشتیبانی‌شان هستیم.
با وجود همه سختی‌ها، ما عاشق کارمان هستیم
محمد احمدی، محیط‌بان جانباز با بیش از ۲۰ سال سابقه خدمت نیز در گفت‌وگو با ایسنا از خاطره تلخ مأموریتی گفت که سرنوشتش را تغییر داد، او تشریح کرد: در سال ۱۳۸۳ در جریان اعزام به مأموریتی برای بررسی حضور شکارچیان غیرمجاز، درگیری مسلحانه‌ای رخ داد. در آن حادثه یکی از همکارانم به شهادت رسید و من از ناحیه چشم مجروح شدم. مدت‌ها برای ثبت پرونده جانبازی پیگیری کردم، اما در نهایت با حمایت دولت، این روند انجام شد و اکنون همچنان در سازمان مشغول به کارم.
وی ادامه داد: خوشبختانه پس از ثبت پرونده من، مسیر قانونی برای همکاران دیگر کوتاه‌تر شد، اما امیدوارم هیچ محیط‌بانی مجبور به تجربه چنین شرایطی نباشد و همه در صحت و سلامت، شرافتمندانه به وظیفه‌شان عمل کنند. از نظر مالی واقعاً در مضیقه هستیم و مزایا و پاداش‌ها پایین است. کمبود نیرو باعث شده محیط‌بانان چند برابر استاندارد جهانی کار کنند و این مسأله به فرسودگی شغلی منجر می‌شود. با وجود همه سختی‌ها، ما عاشق کارمان هستیم.
وی در پایان تأکید کرد: باید نگرش مردم نسبت به محیط‌زیست تغییر کند. حفاظت از طبیعت و حیات‌وحش باید به عنوان یک ارزش فرهنگی و اجتماعی شناخته شود. در روز محیط‌بان که با ولادت امام رضا (ع) مصادف است، از همکارانم می‌خواهم عهد و پیمان خود را با این امام و با راه حفاظت از محیط‌زیست تجدید کنند و ایمانشان را در این مسیر استوارتر سازند.