هویت گمشده در بافت شهرک های آپارتمانی
شهرک های آپارتمانی جزئی از بافت مدرن شهرها را تشکیل می دهند. شهرک سازی پدیده ای است ناشی از افزایش جمعیت شهری و نیاز آنان به مسکن. در شهرک ها تلاش قابل توجهی برای سرعت بخشیدن به ایجاد امکانات رفاهی هم در آپارتمان ها و هم در سطح عمومی صورت می گیرد.
همین امر سبب روی آوردن خیل عظیمی از ساکنین بافت سنتی به این شهرک ها می گردد؛ چرا که قیمت مسکن در شهرک ها گاه در مقابل هزینه های تعمیر و بازسازی خانه های مسکونی در بافت سنتی و قدیمی شهر چنان اندک است که افراد را به سمت آپارتمان های نوساز در فضاهای دنج و آرام با قیمت مناسب و مطلوب سوق می دهد. همچنین سایر افرادی که قصد خرید مسکن دارند، غالباً به شهرک ها روی میآورند، زیرا یافتن خانه در به اصطلاح وسط شهر، هم اندکی مشکل است و هم از لحاظ مادی به استطاعت بسیار بیشتری نیاز دارد. و اما در این نقل و انتقالات عناصری وجود دارد که قابل جابجایی نیست.
یکی از این عناصر اصوات و نواهای محیط به ویژه نوای مساجد است. در محله ها و بافت قدیمی شهر، مساجد چنان در زندگی مردم تنیده شده اند که گاه نام محله با نام مسجدِ آن یکی است. نواهای مساجد اوقات شرعی را به مردم اعلام می کنند و تقریباً در تمام خانه ها صوت اذان از بیرون به گوش می رسد. همینطور بیشتر مردم از طریق بلندگوی مساجد از برگزاری مراسم های مختلف آگاه می شوند.
هر چند امروزه انواع رسانه ها می توانند زمان اوقات شرعی را اطلاع دهند، اما باید توجه داشت که صدای اذان جزئی از بافت شهر اسلامی است و این آوا چون به داخل منازل هم نفوذ می کند، خود به جزئی از بافت معماری سنتی نیز تبدیل می گردد. به عبارتی بخش بزرگی از وظیفه هویت بخشی به شهر اسلامی بر عهده نواهای دینی و مذهبی است که فارغ از جنبه اطلاع رسانی آن، دارای ابعاد معنوی پررنگی است.
آپارتمان ها و مجتمع های واقع در شهرک ها معمولاً دور از مساجد قرار دارند و از لحاظ صوری نیز فاقد همگرایی موجود در بافت سنتی هستند. از طرفی فضای آپارتمانی ایجاب مینماید که راه نفوذ اصوات به درون خانهها حتی الامکان مسدود شود. چرا که خانه ها از وجوه مختلف توسط یکدیگر احاطه شده اند. در نتیجه برای آگاهی از اوقات انجام فرایض و یا برگزاری مراسم مذهبی یا عزاداری ها به وسایل ارتباطی دیگر روی می آورند.
بنابراین شهرک‌ها در کنار مزایایی که به ساکنین خود عرضه می کنند، اما فقدان صوت و نواهای دینی که تنیده در بافت سنتی شهر است در آن به خوبی احساس می شود که خود سبب ایجاد نوعی خلأ معنوی و هویتی می گردد.
پروین بابایی