ترافیک سنگین این روزهای تبریز، نفس خیابان‌های شهر را گرفته است، از نصف‌راه تا آبرسان، خودروها ساعت‌ها در صف‌های طولانی گرفتارند و شهروندان از بسته‌شدن ناگهانی مسیرها، کمبود پارکینگ و تصمیم‌های بی‌برنامه گلایه دارند.
ظهرهای تبریز دیگر مثل گذشته آرام و خلوت نیست. همین که عقربه‌ها به ساعت دوازده نزدیک می‌شود، خیابان‌ها کم‌کم لبریز از خودرو می‌شوند؛ صدای ممتد بوق‌ها، توقف‌های پیاپی و صف‌هایی که تا چشم کار می‌کند در امتداد خیابان‌ها کشیده می‌شود. از نصف‌راه گرفته تا چهارراه آبرسان، از گلگشت و گلباد تا محدوده‌ی درمانگاه شیخ‌الرییس، عبور و مرور تبدیل به یک نبرد روزانه شده است. راننده‌ها کلافه، عابران نگران و مغازه‌داران درمانده‌اند از ازدحامی که هر روز بیشتر می‌شود.
شهر تبریز با بافت قدیمی و خیابان‌های باریکش، این روزها ظرفیت حجم فزاینده خودروها را ندارد. حتی خیابان‌هایی که تا چندی پیش نسبتاً خلوت بودند، اکنون در بیشتر ساعات روز قفل می‌شوند. به گفته شهروندان، از ظهر تا شب تقریباً در هیچ نقطه مرکزی شهر نمی‌توان به راحتی رانندگی کرد. مسیرهایی که باید در ده دقیقه طی شوند، گاه بیش از یک ساعت زمان می‌برند.
کمبود پارکینگ در مناطق پرتردد یکی از مشکلات اساسی است. مقابل مراکز درمانی، بانک‌ها و فروشگاه‌ها، رانندگان برای یافتن جای توقف چندین بار دور می‌زنند و در نهایت مجبور به پارک دوبله می‌شوند. همین پارک‌های دوبله خود عامل دیگری برای قفل‌شدن خیابان‌هاست. در کنار این مشکل، بسته شدن ناگهانی برخی مسیرها بدون اطلاع‌رسانی قبلی و نبود تابلوهای راهنمای موقت، موجب سردرگمی بیشتر مردم شده است.
در نگاه نخست، به نظر می‌رسد ترافیک تبریز فقط نتیجه افزایش خودروهاست، اما شهروندان می‌گویند مسئله عمیق‌تر از این است: تصمیم‌های غیرکارشناسی، نبود هماهنگی در طرح‌های شهری، و بی‌توجهی به توسعه حمل‌ونقل عمومی، شهر را در وضعیتی قرار داده که عبور از یک خیابان ساده به آزمون صبر و تحمل تبدیل شده است.
گفت‌وگو با شهروندان
راننده جوانی مقابل درمانگاه شیخ‌الرییس درحالی‌که پشت فرمان خودروی خود نشسته و مدام به ساعت نگاه می‌کند، می‌گوید: از نصف‌راه تا اینجا، دقیقاً چهل و پنج دقیقه طول کشید. اصلاً نمی‌فهمی چرا راه بند میاد. یک جا یک‌هو خیابان را بستند، نه تابلو هست نه مأمور. همه ماشین‌ها در یک کوچه باریک می‌ریزند، بعد هم قفل می‌شوند. مردم هم عصبی می‌شوند، بوق می‌زنند، دعوا می‌کنند. واقعاً زندگی با این وضع سخت است.
او با اشاره به نبود فضای پارک می‌افزاید: هیچ‌جا جای پارک نیست. مخصوصاً جلوی درمانگاه‌ها که شلوغ است و باید ده بار دور بزنی تا یک وجب جا پیدا کنی. بعضیا دوبله پارک می‌کنند، حق هم دارند چراکه چاره‌ای ندارند. ولی همین باعث می‌شود راه تنگ‌تر شود. من خودم یک بار فقط برای پیدا کردن پارکینگ نیم ساعت وقت تلف کردم. کاش شهرداری فکری اساسی کند، نه اینکه فقط خیابان ها را ببندد.
خانم کارمندی که محل کارش نزدیک نمایشگاه بین‌المللی تبریز است، نیز خاطرنشان می‌کند: من هر روز این مسیر را به سمت خیابان باغ‌میشه بروم اما دیگر واقعاً خسته شده‌ام. قبلاً ۴۵ دقیقه‌ای می‌رسیدم، الان ۲ ساعت فقط در ترافیک مقابل نمایشگاه بین‌المللی می‌مانم. هیچ نظمی وجود ندارد و کسی رسیدگی نمی‌کند، روزهایی هم که نمایشگاه وجود دارد، مقابل آن بسیار شلوغ می‌شود.
او با گلایه از بی‌نظمی در مدیریت شهری ادامه می‌دهد: اکثر خودروها هم تک‌سرنشین هستند، بسیاری از اوقات با خود می‌گویم کاش طرح زوج و فرد را جدی‌تر اجرا کنند یا سیستم حمل‌ونقل عمومی را بهتر کنند. اتوبوس‌ها دیر می‌آیند، مترو هم فقط بعضی مسیرها را پوشش می‌دهد. با این وضع طبیعی است که مردم مجبور باشند با خودرو حمل و نقل کنند. اما وقتی خیابان ظرفیت ندارپ، نتیجه‌اش ترافیک خسته‌کننده هرروزه می‌شود.
راننده تاکسی خط گلگشت ـ آبرسان نیز ادامه می‌دهد: از ترافیک خسته شدیم. هر روز صبح تا شب پشت فرمانیم و نصف وقت ما در ترافیک می‌گذرد، مسیر ده دقیقه‌ای را گاهی در چهل دقیقه می‌رویم. مسافران ناراحتند، ما هم خسته‌ایم. هر روز هم یک خیابان بسته است، هیچ برنامه‌ریزی‌ای نیست.
او اضافه می‌کند: این ترافیک خرج ما را هم زیاد کرده است. هزینه بنزین، لاستیک، استهلاک ماشی و.. بالا رفته اما درآمد تغییری نکرده است. ما به‌جای اینکه کار کنیم، بیشتر وقت مان را در راه تلف می‌کنیم. اگر مسیرها درست مدیریت شده و طرح‌های شهری حساب‌شده اجرا شوند، نصف این مشکلات پیش نمی آید.
صاحب مغازه‌ای که بیش از بیست سال در خیابان نصف راه فعالیت دارد، نیز یادآور می‌شود: ما قبلاً بعدازظهرها مشتری داشتیم، ولی حالا مردم به دلیل شلوغی خیابان ها، کمتر خرید می‌کنند.
مشتری می‌گوید نیم ساعت دنبال پارک گشتم نتوانستم پیدا کنم، رفتم.
تبریز؛ شهری که برای هر دو نفر یک خودرو دارد
مدیرعامل سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری تبریز نیز با اشاره به رشد بی‌رویه خودروها در این کلان‌شهر می‌گوید: تبریز به شهری تبدیل شده که برای هر دو نفر یک خودرو وجود دارد و در ده سال گذشته تعداد خودروهای سواری آن ۲.۵ برابر شده است، در حالی که معابر و زیرساخت‌ها هیچ تغییری نکرده‌اند.
محبوب عبدالله‌پور، با اشاره به وضعیت نگران‌کننده ترافیک شهری اظهار می‌کند: تبریز اولین شهری است که برای هر دو نفر یک خودرو دارد. طی ده سال گذشته، تعداد خودروهای سواری در تبریز ۲.۵ برابر شده اما معابر و زیرساخت‌ها همان است و توسعه‌ای در ظرفیت شبکه معابر شهری رخ نداده است.
او با اشاره به الگوی تردد خودروها در شهر می افزاید: پیک ترافیک تبریز از ساعت ۷ تا ۱۰ صبح است، اما در این بازه، با وجود حجم زیاد تردد، گره ترافیکی جدی دیده نمی‌شود؛ چرا که خودروها در کل شهر پخش هستند. بعد از ساعت ۱۰ صبح اما شبکه معابر عملاً به پارکینگ تبدیل می‌شود.
عبدالله‌پور با اشاره به عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر ترافیک ادامه می‌دهد: مردم رفاه‌طلب شده‌اند و به وظایف اجتماعی خود بی‌توجهی می‌کنند. ما حدود ۱۰ هزار فرد تجاری داریم که هرکدام با خودرو وارد شهر می‌شوند. از سوی دیگر، در بعضی نقاط چندین رستوران کنار هم یا مقابل مساجد ساخته شده‌اند که همین باعث افزایش ازدحام و بی‌نظمی ترافیکی می‌شود.
او خاطرنشان می‌کند: در حالی که در بسیاری از کشورها مردم یاد گرفته‌اند در خیابان توقف نکنند، در تبریز چنین فرهنگ ترافیکی جا نیفتاده است. رانندگی‌ها مشکل‌دار است و متأسفانه در کشور ما خرید خودرو نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود، در نتیجه با این نگاه نمی‌توان انتظار داشت مشکل ترافیک برطرف شود.
مدیرعامل سازمان مدیریت و مهندسی شبکه حمل‌ونقل شهرداری تبریز با انتقاد از نبود سیاست‌های بازدارنده می‌افزاید: جرایم رانندگی پایین است و اثر بازدارندگی ندارد. در حال حاضر ۴۵ هزار خودرو روزانه بدون هیچ محدودیت زمانی در سطح شهر تردد می‌کنند. از طرف دیگر، آمارها نشان می‌دهد بیشتر فوتی‌های تصادفات در شب و توسط رانندگانی رخ می‌دهد که گواهینامه ندارند. به نوعی در ترافیک روز، حداقل خیال‌مان راحت است که تصادف کمتر می‌شود.
عبدالله‌پور در پایان با ابراز تأسف از بی‌توجهی مسئولان به طرح‌های پیشنهادی برای کاهش ترافیک یادآور می‌شود: حاکمیت دغدغه جدی در زمینه ترافیک ندارد. هر طرحی که ارائه می‌شود، کسی نیست که به آن اهمیت دهد. در محورهایی مانند پاسداران، کسایی، جاده سنتو، فرودگاه تا مایان بیشترین تصادفات و فوتی‌ها را داریم. بسیاری از این جوانان که امروز در کورس‌های شبانه جان خود را از دست می‌دهند، روزی همیار پلیس بودند. متأسفانه وقتی خانواده‌ها و جامعه قانون را رعایت نکنند، نسل جوان نیز به این نتیجه می‌رسد که قانون و تابلوها سوری است.
ترافیک سنگین این روزهای تبریز تنها به افزایش تعداد خودروها محدود نمی‌شود، بلکه حاصل مجموعه‌ای از عوامل ساختاری و مدیریتی است. کمبود پارکینگ در مناطق مرکزی، بسته‌شدن ناگهانی مسیرها بدون اطلاع‌رسانی، ضعف حمل‌ونقل عمومی، و تصمیم‌های لحظه‌ای در مدیریت شهری باعث شده است عبور و مرور در شهر به چالشی روزمره تبدیل شود. شهروندان از ظهر تا شب در خیابان‌هایی گرفتار می‌شوند که ظرفیت پاسخگویی به حجم فعلی تردد را ندارند و این مسئله، علاوه بر اتلاف زمان و انرژی، موجب نارضایتی عمومی و کاهش کیفیت زندگی شهری شده است.
حل معضل ترافیک تبریز نیازمند نگاهی جامع و آینده‌نگر است؛ نگاهی که توسعه حمل‌ونقل عمومی، احداث پارکینگ‌های طبقاتی، اجرای طرح‌های ترافیکی هوشمند و اطلاع‌رسانی دقیق را در اولویت قرار دهد. تبریز شهری با ظرفیت‌های گسترده اقتصادی و فرهنگی است و مدیریت علمی و هماهنگ ترافیک می‌تواند چهره‌ی آن را از شهری پر از بوق و ازدحام، به شهری منظم، آرام و قابل‌زندگی بازگرداند.
اسرا درویشی