در شرایط جنگی، انتشار تصاویر، ویدیوها و حتی صوت‌های ضبط‌شده از محل حوادث ـ به‌ویژه حملات هوایی ـ نه‌تنها ممکن است «اطلاع‌رسانی» محسوب نشود، بلکه ناخواسته می‌تواند جان افراد زیادی را به خطر بیندازد. اما چرا؟
۱- متادیتا (فراداده) چیست؟
هر عکسی یا ویدیویی که توسط موبایل یا دوربین ثبت می‌کنید، تنها تصویر نیست؛ بلکه همراه خود «فراداده» یا همان متادیتا را حمل می‌کند. این متادیتا اطلاعاتی مانند زمان و تاریخ ثبت، مدل دستگاه ضبط‌کننده، گاهی حتی مختصات دقیق جغرافیایی (GPS) را شامل می‌شود. بسیاری از این اطلاعات به‌راحتی از تصویر جدا نمی‌شوند و حذف کامل آن‌ها جز با ابزارهای خاص و مهارت فنی ممکن نیست.
۲- متادیتا چگونه به یک سلاح تبدیل می‌شود؟
- در دنیای حقوقی: در دادگاه معروف جانی دپ علیه امبر هِرد، کارشناسان دادگاه با بررسی متادیتا پی بردند که تصویر کبودی چهره ویرایش شده بوده.
- در دنیای امنیتی: چند سال پیش فقط سه عکس از یک پایگاه زیرزمینی سپاه در فضای مجازی منتشر شد؛ کمتر از یک ساعت بعد، افراد ناشناس با همین متادیتا، محل دقیق پایگاه را فاش کردند و حتی به تصاویر ماهواره‌ای آن دست یافتند!
۳- چرا برای کشور خطرناک است؟
فرض کنید بار دیگر اسرائیل یا هر دشمن دیگری قصد حمله داشته باشد. اگر چند ویدیو از شلیک پدافند در فضای مجازی منتشر شود، هوش مصنوعی دشمن قادر است با استفاده از متادیتا و تحلیل خودِ تصویر، موقعیت پدافندها یا محل حادثه را دقیقاً شناسایی کند و دفعه بعد همان نقطه را هدف قرار دهد.
۴- چرا واقعاً باید خودداری کنیم؟
وقتی نهادهای رسمی و امنیتی از مردم می‌خواهند از انتشار یا ارسال فوری فیلم و عکس عملیات خودداری کنند، این یک دستور بی‌دلیل نیست؛ پشت آن تحلیل‌های امنیتی و فنی جدی وجود دارد. این تصور شخصی که «دشمن چیزی متوجه نمی‌شود» یا «این ویدیو مهم نیست»، توهمی است که ممکن است به قیمت جان صدها نفر و امنیت کل کشور تمام شود.
۵- چه کار کنیم؟
- در شرایط بحرانی از انتشار فوری تصاویر و ویدیوهای نظامی و پدافندی خودداری کنید.
- در صورت نیاز ضروری به اطلاع‌رسانی، متادیتا را فقط با ابزارهای تخصصی پاک کنید و انتشار را به تعویق بیندازید.
- توصیه‌های رسمی مسئولان و نهادهای امنیتی را جدی بگیرید؛ امنیت ملی را نمی‌توان با قمار و ریسک اداره کرد.
جمع‌بندی:
متادیتا درست مانند یک «ردِ دیجیتال» نا‌مرئی است که به‌سادگی می‌تواند جان مردم، نیروها و زیرساخت‌های حیاتی کشور را در تیررس دشمن قرار دهد. در عصر جنگ‌های هوشمند، پهپادها و هوش مصنوعی، سواد رسانه‌ای یعنی بدانیم کِی، چه چیزی و چگونه منتشر کنیم؛ وگرنه به‌جای کمک، شاید خود تبدیل به حلقه‌ای از زنجیر آسیب شویم.