– خانم دکتر محمودی، ابتدا کمی از مسیر تحصیلی و حرفهای خودتان برای ما بگویید. چه چیزی شما را به سمت مدیریت آموزشی کشاند؟
مسیر تحصیلی و حرفهای من ترکیبی از علاقه به علم و اثرگذاری در حوزه انسانمحورِ آموزش بوده است. تحصیلاتم را در حوزههای دانشگاهی مرتبط با علوم و پژوهش آغاز کردم و در ادامه، در گرایش فیزیولوژی گیاهی تا مقطع دکترای تخصصی به پژوهش پرداختم. تجربه کار علمی و تحقیقاتی، به من نگاه تحلیلگر، نظاممند و مبتنی بر داده را آموخت؛ نگاهی که بعدها در مدیریت آموزشی بسیار کمککننده بود.
اما در کنار مسیر دانشگاهی، همیشه علاقه اصلی من آموزش، تربیت و کار مستقیم با نسل نوجوان بود. به همین دلیل، به موازات پژوهش و تحصیل وارد فضای آموزشی شدم و کمکم دریافتم که مأموریتم بیش از آنکه در آزمایشگاهها و پژوهشهای تخصصی تعریف شود، در کلاسهای درس، اتاقهای مشاوره و قلب مدارس شکل میگیرد؛ جایی که آینده انسانها ساخته میشود.
ورودم به مدیریت آموزشی نتیجه یک انتخاب آگاهانه و تدریجی بود. در سالهای فعالیت در آموزش، متوجه شدم که اگرچه آموزش فردی ارزشمند است، اما تغییر واقعی زمانی شکل میگیرد که ساختارها نیز توانمند شوند. مدیریت برای من نه یک موقعیت شغلی، بلکه فرصتی برای ایجاد تأثیر در مقیاس وسیعتر، طراحی مسیرهای رشد، توانمندسازی معلمان و هدایت ظرفیتهای دانشآموزان بوده است. آنچه مرا در این مسیر ماندگار کرده، باور به سه اصل است:
آموزش میتواند سرنوشتساز باشد، مدرسه میتواند الهامبخش باشد و هر دانشآموز سزاوار دیده شدن و شکوفا شدن است.
اگر امروز در حوزه مدیریت آموزشی فعالیت میکنم، به این دلیل است که میخواهم مدرسه نهفقط محلی برای آموزش، بلکه بستری برای پرورش انسانهای آگاه، توانمند و اثرگذار باشد.
– شما بهعنوان مدیر منتخب وزارت آموزشوپرورش در زمینه اثربخشی برنامههای کیفیتبخشی شناخته شدهاید. لطفاً کمی درباره این برنامهها و نقش دبیرستان صدرای نور در اجرای آنها توضیح دهید.
از نگاه من، «کیفیتبخشی» در آموزش صرفاً یک عنوان یا برنامه نیست، بلکه یک رویکرد مستمر برای ارتقای تجربه یادگیری و اثرگذاری تربیتی مدرسه است. زمانی که از اثربخشی سخن میگوییم، هدف ما ایجاد تغییرات پایدار در سه محور اصلی است: یادگیری عمیقتر، پرورش مهارتهای فردی و اجتماعی و ارتقای فضای تربیتی و فرهنگی مدرسه.
در برنامههای کیفیتبخشی، تلاش کردهایم با نگاهی نظاممند چند حوزه کلیدی را تقویت کنیم؛ از جمله:
-
بهبود فرایندهای یاددهی–یادگیری از طریق روشهای نوین آموزشی، ارزشیابیهای تحلیلی و توانمندسازی مستمر معلمان،
-
تقویت مهارتهای فراشناختی و فردی دانشآموزان مانند خودآگاهی، برنامهریزی، حل مسئله و سواد رسانهای،
-
ایجاد فعالیتهای فرهنگی و تربیتی ساختارمند شامل حلقههای گفتوگو، پویشهای مطالعه، کارگاههای مهارتی و مشارکتهای اجتماعی،
-
ارزیابی مستمر اثربخشی برنامهها با تکیه بر دادهها، بازخورد دانشآموزان و خانوادهها و شاخصهای کیفی مدرسه.
دبیرستان صدرای نور، در اجرای این برنامهها نقش یک مدرسه پیشرو را داشته است؛ یعنی محیطی که طرحهای نوآورانه در آن طراحی، اجرا، پایش و سپس الگوی قابل توسعه میشوند.
برای مثال، ما در زمینه کیفیتبخشی به یادگیری، برنامه منتورینگ تحصیلی و کلاسهای مهارتمحور را با رصد عملکرد فردی هر دانشآموز ترکیب کردیم. در حوزه فرهنگی، «باشگاه تحلیل خبر» و «پویش مدرسهخوان» را با هدف ارتقای سواد رسانه و مطالعه راهاندازی نمودیم. همچنین در بخش توانمندسازی معلمان، جلسات منظم انتقال تجربه و آموزشهای تخصصی با تمرکز بر روشهای نوین تدریس برگزار شده است.
نکته مهم برای ما این بوده که هیچ برنامهای صرفاً در حد اجرا باقی نماند، بلکه آثار آن بر یادگیری، رفتار، انگیزه و نگرش دانشآموزان قابل مشاهده و قابل سنجش باشد؛ و خوشبختانه بازخوردهای دریافتی از دانشآموزان، معلمان و خانوادهها نشان میدهد که این مسیر، اثری عمیق و سازنده در فضای مدرسه ایجاد کرده است.
در نهایت، باور من این است که کیفیتبخشی زمانی معنا پیدا میکند که مدرسه به مکانی تبدیل شود که دانشآموز در آن رشد میکند، دیده میشود، توانمند میشود و یاد میگیرد چگونه آینده خود را آگاهانه بسازد.
– مدارس ما چگونه میتوانند از چارچوب صرفاً آموزشی فراتر رفته و به بستر رشد فرهنگی و اجتماعی دانشآموزان تبدیل شوند؟
برای آنکه مدارس از یک محیط صرفاً آموزشی به نهادی اثرگذار در رشد فرهنگی و اجتماعی تبدیل شوند، لازم است نگاه ما به مفهوم «آموزش» بازتعریف شود. مدرسه دیگر نباید تنها محلی برای انتقال مطالب درسی باشد؛ بلکه باید بستری برای پرورش تفکر، مسئولیتپذیری، مهارتهای اجتماعی و تقویت سرمایه فرهنگی دانشآموزان فراهم آورد.
در گام نخست، باید فرصتهایی برای گفتوگو، فعالیتهای جمعی و تجربههای واقعی اجتماعی ایجاد شود؛ فعالیتهایی مانند تشکیل انجمنهای دانشآموزی، گروههای فرهنگی، حلقههای نقد و گفتوگو، برنامههای داوطلبانه اجتماعی و پروژههای مشارکتی. این تجربهها به دانشآموز میآموزد چگونه در جمع نقشآفرینی کند، مسئولیت بپذیرد و صدای خود را در چارچوب احترام و منطق بیان کند.
از سوی دیگر، پیوند میان مدرسه و جامعه نیز بسیار مهم است. بازدیدهای هدفمند، ارتباط با نهادهای فرهنگی، حضور چهرههای الهامبخش و اجرای طرحهایی که دانشآموز را با مسائل واقعی جامعه درگیر میکند، میتواند مدرسه را از یک فضای بسته به یک محیط زنده و پویا تبدیل کند.
همچنین توجه به مهارتهایی مثل تفکر نقاد، سواد رسانهای، مدیریت هیجان و کار تیمی باید به بخشی ثابت از برنامههای مدرسه تبدیل شود؛ چراکه این مهارتها همان ابزارهایی هستند که دانشآموز برای درک، تحلیل و تأثیرگذاری بر جهان پیرامون خود به آنها نیاز دارد.
در نهایت، مدرسه زمانی به بستر رشد فرهنگی و اجتماعی تبدیل میشود که در آن، دانشآموز نه مصرفکننده آموزش، بلکه کنشگر یادگیری باشد؛ یعنی فرصتی داشته باشد تا کشف کند، تجربه کند، بیندیشد، مشارکت کند و خود را در مسیر شکلدادن به هویت فردی و اجتماعیاش توانمند سازد.
– در مدرسه شما، کتاب و مطالعه چه جایگاهی دارد؟ و اگر بخواهید یک کتاب را به همه دانشآموزان هدیه دهید، آن کتاب کدام خواهد بود؟
در دبیرستان صدرای نور، کتاب و مطالعه یکی از ستونهای اصلی نظام تربیتی ماست. مدرسه را فضایی میدانیم برای گسترش جهان فکری دانشآموزان، نه صرفاً انتقال محفوظات درسی. به همین دلیل، مطالعه را در قالب برنامههای مستمر همچون نشستهای کتابخوانی، حلقههای گفتوگو، نقد کتاب، معرفی آثار و پویشهای فرهنگی، به یک جریان زنده در مدرسه تبدیل کردهایم؛ جریانی که به دانشآموز میآموزد بیندیشد، پرسشگری کند و به شناخت از خود و جهان اطرافش برسد.
اگر بخواهم یک کتاب را به همه دانشآموزان هدیه دهم، انتخاب من «نامههای بلوغ» اثر ارزشمند علی صفایی حائری (عینصاد) است؛ چراکه این کتاب گفتوگویی صادقانه و عمیق با نسل نوجوان است درباره مسئولیت، انتخاب، هویت، ایمان، خودسازی و معنای بزرگ شدن. بدون شعار، اما با نگاهی روشن و تربیتمحور، به نوجوان کمک میکند مسیر رشد را از درون بشناسد و به این باور برسد که دوران جوانی تنها عبور از سن نیست، بلکه آغاز ساختن خویشتن است.
ما باور داریم دانشآموزان امروز بیش از هر چیز نیازمند الگوهای فکری، معنایی و هویتی هستند؛ و کتابهایی از این جنس میتواند به آنها کمک کند تا با تکیه بر ایمان، آگاهی و خودشناسی، آیندهای معنادار و تأثیرگذار برای خود و جامعه رقم بزنند.
– شما برنامه ویژهای برای ترویج مطالعه و روزنامهخوانی در دبیرستان صدرای نور دارید. لطفاً از تجربه موفق یا بازخوردهای آن بفرمایید.
در دبیرستان صدرای نور، دغدغه ما همواره فراتر از آموزش صرفِ درسی بوده است؛ ما تلاش میکنیم دانشآموزانی پرورش دهیم که اهل تفکر، تحلیل و گفتوگو باشند. یکی از راهبردهای مهم ما برای تحقق این هدف، ترویج فرهنگ مطالعه، بهویژه روزنامهخوانی و توجه به رسانههای مکتوب است.
در این راستا، برنامههای متنوعی طراحی و اجرا کردهایم؛ از جمله اختصاص زمان مشخص در هفته به «خوانش گروهی روزنامه»، برگزاری جلسات تحلیل خبر و دعوت از دانشآموزان برای ارائه دیدگاههای خود پیرامون موضوعات اجتماعی، فرهنگی و علمی منتشرشده در مطبوعات. همچنین تلاش کردهایم با ایجاد فضای رقابتی سالم، مانند برگزاری چالشهای رسانهخوانی و تقدیر از تحلیلهای برتر، انگیزه مطالعه را در میان دانشآموزان تقویت کنیم.
در نهایت، باور من این است که دانشآموز امروز اگر با رسانه، تحلیل و مطالعه آشتی کند، شهروند فردای ما انسانی آگاهتر، مسئولتر و اثرگذارتر خواهد بود. این موفقیتها نشان میدهد که وقتی مسیر درست و شیوه مناسب انتخاب شود، نسل نوجوان با اشتیاق از آن استقبال میکند.
– شما یکی از چهرههای فعال آموزشی تبریز هستید. بهعنوان یک زن مدیر، مهمترین چالشها و انگیزههای شما چه بوده است؟
فعالیت در حوزه آموزش، بهویژه در جایگاه مدیریت، همواره با مسئولیتی سنگین همراه است؛ مسئولیتی که نهتنها بر کیفیت کار، بلکه بر آینده نسل جوان تأثیر مستقیم دارد. بهعنوان یک زن مدیر، مسیر حرفهای من هرگز خالی از چالش نبوده است. گاهی لازم بوده بیش از دیگران تواناییهایم را اثبات کنم، هماهنگی میان نقشهای اجتماعی و حرفهای را با دقت بیشتری تنظیم کنم و در کنار این موارد، با کلیشهها و محدودیتهایی که گاه در نگاه جامعه وجود دارد نیز مواجه شوم.
اما واقعیت این است که همین چالشها به بزرگترین انگیزههای من تبدیل شدهاند. هر زمان که دانشآموزی مسیر روشنی برای آینده خود پیدا کرده، هرگاه خانوادهای نسبت به فرزند خود امید و اطمینان بیشتری پیدا کرده و هر زمان که توانستهام در ساختار آموزشی اثری مثبت بگذارم، دریافتهام که مسیر را درست آمدهام.
انگیزه اصلی من، باور عمیق به قدرت آموزش و تأثیری است که میتواند بر سرنوشت انسانها بگذارد. به عقیده من، مدیریت در آموزش قبل از آنکه یک جایگاه باشد، یک تعهد است؛ تعهد به رشد، به عدالت آموزشی و به روشن کردن افقهای پیشرو برای نسل آینده. اگر امروز همچنان با اشتیاق ادامه میدهم، به این دلیل است که باور دارم آگاهی و آموزش مهمترین ابزار تغییر و پیشرفت هر جامعه هستند.
– مدرسه شما علاوه بر آموزش رسمی، چه برنامههایی برای توانمندسازی دختران در زمینه اعتمادبهنفس، گفتوگو و تفکر خلاق دارد؟
در دبیرستان صدرای نور، ما بر این باوریم که آموزش دختران تنها به انتقال دانش محدود نمیشود؛ بلکه باید فرصتهایی فراهم شود تا دانشآموزان صدای خود را بشناسند، آن را بیان کنند و به تواناییهای خود باور داشته باشند. در همین راستا، برنامههای توانمندسازی ما سه محور اصلی را دنبال میکند: تقویت اعتمادبهنفس، توسعه مهارت گفتوگو و پرورش تفکر خلاق.
برای تقویت اعتمادبهنفس، برنامههایی نظیر منتورینگ فردی، ارائههای کلاسی، اجرای پروژههای مستقل و موقعیتهایی برای مدیریت و راهبری فعالیتهای مدرسه در نظر گرفته شده است تا دانشآموزان تجربه «دیده شدن» و «توانستن» را به شکل واقعی لمس کنند.
در زمینه مهارت گفتوگو و ارتباطات، ما حلقههای بحث و گفتوگو، مناظرههای دانشآموزی، باشگاه نقد و تحلیل و جلسات پرسش و پاسخ را برگزار میکنیم تا دختران بتوانند در فضایی امن و محترمانه، ایدههای خود را بیان کنند، به نظرات دیگران گوش دهند و قدرت استدلال خود را تقویت کنند.
برای پرورش تفکر خلاق، تمرکز ویژهای بر پروژههای میانرشتهای، فعالیتهای هنری و رسانهای، حل مسئله و ایدهپردازی گروهی داشتهایم. ایجاد رویدادهای خلاقیتمحور، چالشهای فکری و کارگاههای مهارتآفرینی نیز از دیگر برنامههایی است که به دانشآموزان کمک میکند چارچوبهای ذهنی معمول را کنار بگذارند و مسیرهای جدیدی برای اندیشیدن بیابند.
– در پایان، اگر بخواهید با یک جمله کوتاه فلسفه کاریتان را توصیف کنید، آن جمله چیست؟
«آموزش، ساختن آینده است؛ و رسالت من توانمند کردن نسلی است که آن آینده را آگاهانه و شجاعانه رقم بزند.»
پیام آذربایجان