احمد بایبوردی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، با اشاره به وضعیت نگرانکننده خاک ایران، این روز را هشدار جدی برای برنامهریزان، نهادهای اجرایی و بهرهبرداران دانست.
وی تأکید کرد: رویکردهای علمی، مدیریتی و بینبخشی باید هرچه سریعتر در حفاظت این منبع حیاتی در اولویت قرار گیرد.
بایبوردی با استناد به آخرین دادههای ملی و بینالمللی، وضعیت خاک ایران را در آستانه بحران توصیف کرد و افزود: بیش از ۷۰ درصد خاکهای کشاورزی کشور کمتر از نیم درصد ماده آلی دارند و این یعنی با خاکهایی کمجان، کمدوام و ناتوان از تأمین رطوبت و حاصلخیزی پایدار مواجهیم.
وی گفت: فرسایش شدید نیز یکی از چالشهای اصلی است و حدود ۹۴ درصد اراضی زراعی ایران درجاتی از تخریب و فرسایش را تجربه میکنند.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همچنین شوری و سدیمیشدن خاک را تهدیدی در حال گسترش دانست و گفت: بیش از ۳۴ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض شوری قرار گرفتهاند و اگر اقدامات اصلاحی انجام نشود، بخش بزرگی از دشتهای آبی کشور عملکرد اقتصادی خود را از دست میدهند.
بایبوردی افزود: آلودگی خاک در اطراف شهرهای بزرگ، ناشی از پسابها، دفن غیراصولی پسماند و مصرف بیرویه کود و سم، سلامت غذایی مردم را با تهدید جدی مواجه کرده است و کاهش رطوبت خاک نیز که طبق مطالعات اقلیمی بسیاری غیرقابل برگشت شده، بر تولیدات دیم و مدیریت کانونهای گردوغبار اثر مستقیم دارد.
وی درباره افق ۲۰۲۶ هشدار داد: اگر روند کنونی ادامه یابد، ایران با کاهش عمق خاکهای حاصلخیز، گسترش شوری، افزایش کانونهای گردوغبار، رشد هزینه تولید و کاهش تابآوری امنیت غذایی روبهرو خواهد شد.
به گفته وی ، این وضعیت تنها با مداخله علمی و برنامهریزی ملی قابل کنترل است.
بایبوردی چهار اولویت اساسی برای تغییر مسیر تخریب خاک را تشریح کرد: نخست، اجرای کامل قانون حفاظت خاک و جلوگیری سختگیرانه از تغییر کاربری اراضی مرغوب. دوم، بازسازی ماده آلی خاک از طریق کشت حفاظتی، حداقل شخم و بازگشت بقایای گیاهی. سوم، مدیریت شوری در دشتهای بحرانی با کمک زهکشی، مدیریت هوشمندانه منابع آب و بهرهگیری از ارقام مقاوم. چهارم، ایجاد شبکه ملی پایش خاک، بهروزرسانی نقشهها و دسترسپذیر کردن دادهها برای پژوهشگران و نهادهای تخصصی.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان تأکید کرد: خاک سرمایهای است که بدون جایگزین است و اگر امروز اقدام نکنیم، فردا هزینههای جبران آن بسیار سنگینتر خواهد بود.
وی از مسئولان اجرایی، دانشگاهها، مراکز پژوهشی و کشاورزان خواست تا با همافزایی علمی و عملی، مسیر حفاظت از خاک ایران را تغییر دهند و روز جهانی خاک را نقطه آغاز یک حرکت ملی بدانند.