رزا منتظمی، از آشپزخانه تا کلاسیک‌ترین کتاب آشپزی ایران

در دنیای آشپزی ایرانی، نام رزا منتظمی با کتاب هنر آشپزی برای همیشه ثبت شده است. این کتاب که در نگاه نخست به‌نظر یک مجموعه ساده از دستورهای غذایی می‌آید، در واقع یک اثر فرهنگی و اجتماعی است که آشپزی را از یک فعالیت روزمره به یک هنر با معیارهای دقیق و قوانین مشخص تبدیل کرده است. رزا منتظمی با نبوغ خود، مفهوم آشپزی را دگرگون ساخت و آن را به مرجعی معتبر تبدیل کرد که نه تنها برای خانه‌داران بلکه برای حرفه‌ای‌ها نیز یک منبع آموزشی مهم به حساب می‌آید.
در دوره‌ای که جامعه ایران درگیر تحولات اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای بود، هنر آشپزی فرصتی بود برای مردم تا از یک زندگی پرتنش به لحظات ساده و دل‌چسب بازگردند. در سال‌های جنگ و بحران اقتصادی، وقتی همه چیز در بحران بود، این کتاب به‌عنوان یک راهنمای عملی و فرهنگی برای مردم جایگاهی ویژه پیدا کرد. دستورهای کتاب علاوه بر ارائه غذاهای سنتی ایرانی، شامل دستورهای متنوع و پیچیده‌ای از غذاهای فرنگی و اشرافی هم می‌شد که آشپزی را به یک دنیای پر از امکان‌های جدید تبدیل می‌کرد.
شاید یکی از دلایل استقبال بی‌نظیر مردم از هنر آشپزی در دوران سخت، چیزی فراتر از جنبه‌های اقتصادی آن بود. در شرایط جنگ و تحریم، وقتی که بسیاری از کالاها کمیاب و دسترسی به منابع اولیه دشوار بود، این کتاب به نوعی یک پناهگاه روانی و اجتماعی برای مردم تبدیل شد. در شرایطی که زندگی روزمره به‌شدت محدود و سرشار از فشار بود، بسیاری از مردم به آشپزی به چشم یک «هنر خانگی» نگاه می‌کردند که می‌تواند در روزهای سخت کمی آرامش و لذت به آن‌ها بدهد. دستورهای ساده و مقرون به صرفه کتاب، مثل رب و ترشی‌، به افراد کمک می‌کرد تا با کمترین منابع، بیشترین بهره را از مواد غذایی ببرند.
اما اینکه این کتاب حتی به‌عنوان کالاهای سهمیه‌ای در بازار عرضه می‌شد، نکته بسیار جالبی است. در واقع، فروش کتاب «هنر آشپزی» از طریق دفترچه‌های بسیج اقتصادی نه فقط به‌دلیل محدودیت در منابع چاپ، بلکه به‌دلیل ارزش اجتماعی و فرهنگی آن بود. این کتاب برای مردم از یک مرجع ساده آشپزی فراتر رفت. در روزهای سخت، مردم به دنبال چیزی بیشتر از یک دستور غذایی بودند؛ آن‌ها به دنبال احساس کنترل و امکان لذت از زندگی در شرایط دشوار بودند. در واقع، این کتاب به آن‌ها امکان می‌داد که در دل مشکلات، با غذاهای خانگی و دست‌ساز خود حس دستاورد و شادی را تجربه کنند.
رزا منتظمی با انتخاب دقیق دستورها و نوشتن آن‌ها به روشی ساده و قابل فهم، آشپزی را از یک فعالیت صرفاً وظیفه‌وار و زنانه به یک هنر قابل احترام و قابل یادگیری تبدیل کرد. این تحول باعث شد که کتاب او نه تنها در خانه‌های ایرانی، بلکه در زندگی روزمره مردم، از مراسم‌های خاص گرفته تا مهمانی‌های کوچک، جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. آشپزی که به‌طور سنتی در آشپزخانه‌ها و به‌عنوان یک کار روزمره دیده می‌شد، حالا به یک رشته هنری تبدیل شده بود که دقت، زمان و خلاقیت می‌خواست.
از طرفی، این کتاب به‌دلیل تنوع وسیع دستورهای غذایی خود، همه اقشار جامعه را پوشش می‌داد. از دستورهای ساده برای طبقات کم‌درآمد تا غذاهای پیچیده‌تر برای کسانی که به دنبال تجربه طعم‌های جدید بودند. این ویژگی باعث شد که کتاب رزا منتظمی نه فقط یک مرجع آشپزی، بلکه یک نقطه اتصال فرهنگی میان اقشار مختلف جامعه شود.
رزا منتظمی به‌خوبی نشان داد که آشپزی می‌تواند فراتر از یک فعالیت معمولی خانه‌داری باشد. او توانست با دقت و علم خود، آشپزی را به یک هنر تبدیل کند که نه تنها در شرایط عادی بلکه در بحران‌ها و مشکلات هم می‌تواند به مردم امید بدهد. شاید همین دلیل است که علی‌رغم گذشت ده‌ها سال، هنر آشپزی همچنان در خانه‌های ایرانیان باقی مانده و به‌عنوان یک مرجع کلاسیک در نظر گرفته می‌شود.

به قلم: پروین بابایی

پیام آذربایجان