سگ، همراه وفادار هزاران ساله انسان، همواره در نقطه‌ای حساس بین وابستگی و آسیب قرار داشته است. در گذشته، سگ‌ها نقش‌های مشخص و ارزشمند داشتند: در جوامع روستایی و عشایری به‌عنوان نگهبان خانه، گله یا شریک شکار نگه داشته می‌شدند و توله‌ها زمانی مفید بودند که بتوانند این نقش‌ها را ادامه دهند. بسیاری از توله‌ها یا توسط صاحب‌ها به سرپرست دیگری داده می‌شدند یا به دلایل طبیعی از بین می‌رفتند. این شرایط تاریخی و اجتماعی نشان می‌دهد که حتی در گذشته هم سگ‌ها تحت محدودیت‌ها و تصمیم‌های انسانی بودند و جمعیتشان همیشه تحت کنترل انسان‌ها باقی می‌ماند.
امروز اما شرایط به شکل پیچیده‌تر و در عین حال بحرانی ادامه دارد. سگ‌ها به حیوانات خانگی و همراه تبدیل شده‌اند، اما هنوز با سرگردانی و خشونت انسان‌ها مواجه‌اند. در شهرها، نقش‌های سنتی آن‌ها از بین رفته و توان بقا در طبیعت را ندارند، در حالی که پذیرش انسانی هم به دلیل نگرانی از حضور اجتماعی، سروصدا و افزایش جمعیت محدود است. توله‌ها زاده می‌شوند و منابع شهری مانند زباله و باقی‌مانده‌های غذایی باعث شده شانس بقا و زاد و ولد آن‌ها افزایش یابد، اما همین شرایط و رفتار متناقض انسان‌ها—غذا دادن از سر دلسوزی و همزمان تحمل نکردن حضورشان—در کنار فقدان پناهگاه مناسب، سرگردانی و آسیب‌پذیری آن‌ها را تشدید کرده است.
سگ‌ها موجوداتی اجتماعی، پرصدا و وابسته به حضور انسان‌ها هستند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود وقتی منابع و حمایت کافی ندارند، حضورشان هم برای خودشان خطرناک باشد و هم باعث نگرانی و ناراحتی محیط انسانی شود. خطراتی که سگ‌ها با آن مواجه‌اند شامل نبود پناهگاه امن، دسترسی نامناسب به غذا و آب، درگیری با دیگر حیوانات، تهدید ناشی از رفتار انسان‌ها و افزایش احتمال بیماری و آلودگی است. نتیجه این است که سگ‌ها نه توان بازگشت به طبیعت را دارند و نه می‌توانند بدون تنش در کنار انسان‌ها زندگی کنند. آن‌ها موجوداتی هستند که وابسته به انسان‌اند، اما از همان انسان‌ها رنج می‌کشند؛ هم در گذشته و هم در زندگی مدرن شهری، همواره قربانی تصمیم‌ها، محدودیت‌ها و تضاد رفتار انسان‌ها بوده‌اند.
این واقعیت نشان می‌دهد که بحران سگهای شهری تنها مسئله‌ای زیست‌محیطی یا اجتماعی نیست، بلکه نمادی از شکاف فرهنگی، تاریخی و اخلاقی انسان با موجوداتی است که با دست خودمان به زندگی وابسته شده‌اند. چرخه‌ای که از گذشته آغاز شده و امروز شدت یافته، همچنان ادامه دارد و نیازمند توجه، مسئولیت‌پذیری و اقدامات پایدار برای کنترل جمعیت، فراهم کردن پناهگاه مناسب و تعامل انسانی است تا این حیوانات از وضعیت سرگردانی، آسیب‌پذیری و خطرات محیط شهری رهایی یابند.
به قلم: پروین بابایی