خشونت پنهان، دشمن خاموش زنان
سئویل محدث
خشونت، به معنای هرگونه رفتار یا اقدامی است که موجب آسیب جسمی، روانی یا اجتماعی به فرد می‌شود. این پدیده در اشکال مختلف و در محیط‌های متنوعی مانند خانه، مدرسه، محل کار و جامعه مشاهده می‌شود. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های خشونت، تأثیر آن بر زنان است که در جوامع به طور چشمگیری مورد تهدید قرار می‌گیرند. انواع خشونت شامل خشونت فیزیکی، روانی، جنسی، اقتصادی و پنهان است.
خشونت فیزیکی
خشونت فیزیکی به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین نوع خشونت، شامل اعمالی مانند ضرب‌وجرح، تنبیه بدنی و قتل است و قتل‌های ناموسی از مشهودترین نمونه‌های آن محسوب می‌شود که در برخی فرهنگ‌ها بر مبنای باورهای نادرست اعمال می‌شود.
خشونت جنسی
خشونت جنسی نیز نوعی دیگر از خشونت است که از آزار کلامی گرفته تا تجاوز را شامل می‌شود. برای نمونه، آزار جنسی در محیط کار، تحصیل یا در فضای عمومی از مصادیق این نوع خشونت است.
خشونت روانی
خشونت روانی نوع دیگری از خشونت است که اگرچه آشکار نیست، اما تأثیرات مخربی بر روان افراد دارد و شامل تحقیر، تهدید و توهین‌های مداوم می‌شود. مردی که همسرش را از تصمیم‌گیری در امور زندگی منع کرده یا مدام او را سرزنش می‌کند، نمونه‌ای از این نوع خشونت است.
خشونت اقتصادی
خشونت اقتصادی نیز با محروم کردن زنان از منابع مالی یا فرصت‌های شغلی اعمال می‌شود. مردی که حقوق همسرش را تصاحب می‌کند یا مانع از اشتغال او می‌شود، مرتکب خشونت اقتصادی شده است. در کنار این اشکال، نوع دیگری از خشونت وجود دارد که اغلب نامحسوس است و به آن خشونت پنهان می‌گویند.
خشونت پنهان
خشونت پنهان یکی از پیچیده‌ترین اشکال خشونت است که به‌صورت غیرمستقیم اعمال می‌شود و در بسیاری از موارد به‌دلیل ناآگاهی یا عادی شدن، نادیده گرفته می‌شود. این خشونت به سه نوع کلامی، غیرکلامی و ساختاری تقسیم می‌شود.
خشونت کلامی
خشونت کلامی شامل انتقادهای مکرر، استفاده از کلمات تحقیرآمیز و سرزنش‌های مدام است. برای مثال، مادری که مدام استعدادهای دخترش را با برادر او مقایسه کرده و او را ناتوان جلوه می‌دهد، مرتکب خشونت کلامی شده است.
خشونت غیرکلامی
خشونت غیرکلامی به شکل نادیده گرفتن یا رفتارهای سرد و بی‌تفاوتی بروز می‌کند. در محیط کار، نادیده گرفتن تلاش‌های زنان یا تخصیص پروژه‌های مهم به همکاران مرد از نمونه‌های خشونت غیرکلامی است.
خشونت ساختاری
خشونت ساختاری، اما عمیق‌تر از این موارد است و از طریق قوانین، سیاست‌ها یا ساختارهای اجتماعی نابرابری ایجاد می‌کند. برای مثال، عدم وجود قوانین حمایت‌کننده از زنان در محل کار یا نبود تسهیلات لازم برای مادران شاغل نمونه‌هایی از خشونت ساختاری هستند.
تأثیرات خشونت پنهان بر زنان در ابعاد مختلفی ظاهر می‌شود. این تأثیرات شامل مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و کاهش عزت‌نفس، مشکلات جسمی ناشی از فشارهای روانی مداوم و مشکلات اجتماعی مانند محدود شدن مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف است.
برای نمونه، زنی که در محیط کار به‌دلیل کلیشه‌های جنسیتی جدی گرفته نمی‌شود، نه‌تنها احساس سرخوردگی می‌کند، بلکه از پیشرفت در حرفه خود نیز بازمی‌ماند. خشونت پنهان در خانه نیز می‌تواند شامل بی‌توجهی به نیازهای عاطفی زنان یا محصور کردن آن‌ها در نقش‌های سنتی باشد.
در محیط مدرسه، تفکیک جنسیتی ناعادلانه یا نادیده گرفتن نقش دانش‌آموزان دختر در فعالیت‌های گروهی، مثال‌هایی از خشونت پنهان است. در جامعه نیز انتشار کلیشه‌هایی که زنان را ضعیف یا وابسته نشان می‌دهند، به نوعی خشونت پنهان علیه آن‌ها دامن می‌زند.
پیر بوردیو، جامعه‌شناس برجسته، مفهومی به نام خشونت نمادین را مطرح کرده است. او این نوع خشونت را به‌عنوان سلطه‌ای ناآشکار توصیف می‌کند که از طریق زبان، فرهنگ و ساختارهای اجتماعی اعمال می‌شود.
خشونت نمادین برخلاف خشونت فیزیکی به‌طور مستقیم قابل مشاهده نیست، اما تأثیرات عمیقی بر زندگی افراد دارد. به‌عنوان مثال، رسانه‌هایی که زنان را صرفاً در نقش‌های خانه‌داری یا زیبایی‌محور نمایش می‌دهند، خشونت نمادین را بازتولید می‌کنند. یا ترویج کلیشه‌هایی مانند اینکه زنان نمی‌توانند در موقعیت‌های رهبری موفق باشند، نوعی خشونت نمادین است.
این نوع خشونت اغلب زمینه‌ساز خشونت‌های پنهان می‌شود. برای مثال، زمانی که کلیشه‌هایی درباره ناتوانی زنان در مدیریت ترویج می‌شود، زنان در محیط‌های کاری از فرصت‌های برابر محروم می‌شوند.
ارتباط خشونت‌های پنهان و نمادین با وضعیت زنان در جامعه به‌گونه‌ای است که این خشونت‌ها به‌شکل سیستماتیک نقش و جایگاه زنان را محدود می‌کنند. اثرات این خشونت‌ها نه‌تنها بر فرد قربانی، بلکه بر سلامت اجتماعی جامعه نیز قابل مشاهده است.
زنانی که قربانی خشونت‌های نمادین یا پنهان هستند، اغلب از مشارکت اجتماعی مؤثر بازمی‌مانند و این امر می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری اقتصادی، گسترش نابرابری‌های جنسیتی و کاهش سرمایه اجتماعی شود. بنابراین، ضرورت مبارزه با خشونت علیه زنان، به‌ویژه خشونت‌های پنهان و نمادین، اهمیت زیادی دارد.
نشست علمی «خشونت‌های پنهان علیه زنان»
با توجه به اهمیت این موضوع، دبیرخانه منع تبعیض و خشونت علیه زنان کانون وکلای دادگستری استان با همکاری دادگستری کل استان و دانشگاه آزاد اسلامی اقدام به برگزاری نشست علمی با عنوان «خشونت‌های پنهان علیه زنان» کرده است.
این نشست علمی روز پنجشنبه ۸ آذرماه در سالن آمفی‌تئاتر دانشکده حقوق دانشگاه تبریز برگزار می‌شود و هدف آن بررسی ابعاد حقوقی، روانی و اجتماعی این پدیده است.
سخنرانان این نشست شامل دکتر یوسف‌زاده، نائب رئیس کانون وکلا، دکتر سرگزی، رئیس کمیسیون قضایی مجلس، دکتر نصیرپور، نماینده مجلس، دکتر موقری، معاونت پیشگیری دادگستری، خانم دکتر گلابی، جامعه‌شناس، دکتر بخشی‌پور، روانشناس، و دکتر قاری سیدفاطمی، حقوقدان، خواهند بود.
برگزاری چنین نشست‌هایی می‌تواند گام مهمی در افزایش آگاهی عمومی، شناسایی ابعاد مختلف خشونت علیه زنان و ارائه راهکارهای عملی برای کاهش آن باشد.
مبارزه با خشونت، به‌ویژه خشونت‌های پنهان و نمادین، نیازمند همکاری همه‌جانبه نهادهای حقوقی، اجتماعی و فرهنگی است تا جامعه‌ای عادلانه‌تر و انسانی‌تر برای همه اعضای خود فراهم شود.
