دکتر رحیم ولایتی، استاد ممتاز گروه باستانشناسی دانشگاه تهران و سرپرست گروه باستانشناسان کاوشگر در شهر تاریخی اوجان، در این نشست علمی گفت:
«این محوطه تاریخی، بهعنوان یکی از بزرگترین شهرهای تاریخی شمالغرب کشور، با وسعتی حدود یکصد هکتار، از اهمیت ویژهای برخوردار است. ولی با تأسف باید گفت، بهدلیل معرفی غیر اصولی، غیر علمی، و بیتوجهی به پژوهشهای باستانشناسی، حتی نزدیکترین افراد نیز از آثار فرهنگی و تاریخی این شهر بیاطلاع و بیخبر هستند.
چراکه برخی مدیران تصور میکنند علت اصلی رکود گردشگری در کشور، بیرمقی بازار و دکانهای صنایعدستی و نبود هتلهای لوکس است؛ درحالیکه علت واقعی این وضعیت، بیتوجهی و عدم پشتیبانی از پژوهشهای باستانشناسی در سطح ملی است.»
دکتر ولایتی افزود:
«در کشور همسایه، ترکیه، خلق جاذبههای گردشگری بزرگ، نتیجهی فعالیت سالانه و بیوقفه پژوهشهای باستانشناسی است. در این کشور، باستانشناسی بهمثابه زیرساخت گردشگری در نظر گرفته میشود و به همین دلیل، مجوزهای کاوشهای باستانشناسی بهصورت سالانه صادر میگردد.
واضح است که چنین مجوزهایی هزینهبر است، اما در مقابل، تأثیر شگرفی در جذاب و شگفتانگیز نشان دادن مسیرهای گردشگری دارد و باعث جذب چشمگیر گردشگران اروپایی، آسیایی و دیگر مناطق شده، بهطوریکه درآمد ترکیه از این بخش به بیش از ۸۰ میلیارد دلار در سال رسیده است.
در مقایسه، در ایران، تقریباً در تمام استانها، فعالیتها و پژوهشهای باستانشناسی یا تعطیل است یا در بهترین حالت با مجوز ۴۵ روزه، حداقل اعتبار و کمترین امکانات انجام میشود. در عوض، بیشترین تبلیغات رسانهای برای توجیه پژوهشهایی صورت میگیرد که اغلب فاقد جذابیت و شگفتی هستند.»
مسئول کاوشهای باستانشناسی شهر تاریخی اوجان در استان آذربایجان شرقی، ضمن درخواست اختصاص اعتبار مناسب برای تسریع در اجرای طرحهای باستانشناسی، تأکید کرد که این امر میتواند توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه را بهطور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد.
وی در جلسه کمیته فرهنگی و اجتماعی «خانه توسعه آذربایجان»، با اشاره به ظرفیتهای بالای شهر تاریخی اوجان ـ که بر اساس منابع تاریخی و یافتههای باستانشناسی، به دوره ساسانیان و سلجوقی-ایلخانی تعلق دارد ـ بر لزوم ایجاد کمپ گردشگری در این منطقه تأکید کرد.
او گفت:
«در کنار شهر اوجان، که حدود ۱۰۰ هکتار وسعت دارد، در بررسیهای باستانشناسی انجامشده در محدوده عمومی شهرستان بستانآباد در دهههای ۸۰ و ۹۰، حدود ۷۰۰ محوطه شاخص شناسایی و گزارش شده است. اما متأسفانه، نه در لیست حفاظت و ثبت ملی قرار گرفتهاند و بسیاری از آنها یا توسط قاچاقچیان اشیای عتیقه مورد دستبرد قرار گرفته، یا برای فروش ویلا به ثروتمندان تبریزی، تسطیح و نابود شدهاند.»
استاد گروه باستانشناسی دانشگاه تهران در ادامه افزود:
«در حال حاضر، فصل ششم کاوشهای باستانشناسی در پایگاه ملی اوجان، با مجوز رسمی پژوهشکده باستانشناسی کشور، از شهریورماه آغاز شده و بر روی دیوارها و برجهای نگهبانی این شهر در حال انجام بود که متأسفانه بهدلیل عدم تخصیص اعتبار، بهطور موقت متوقف شده است.»
وی همچنین توضیح داد:
«در جریان این کاوشها که توسط دانشگاه تهران ـ بهعنوان یک دانشگاه مادر با قدمت ۹۰ ساله ـ از سال ۱۳۹۵ تاکنون در هفت فصل انجام شده، یک فصل به تعیین عرصه و حریم، و پنج فصل به آزادسازی دیوارهای بیرونی در اطراف و درون قلعه حکومتی اختصاص یافته است. این قلعه، که دیوارهای بیرونی آن تقریباً سالم کشف شده، با وسعتی حدود ۲۵۰۰ متر مربع، یکی از بینظیرترین آثار معماری محسوب میشود که از زیر خاک بیرون آمده است.
همچنین، این قلعه از طریق یک دالان آجری به وسعت حدود ۵۰۰ متر مربع در جنوب، به قصر سلطنتی متصل بوده است که هنوز کاوش نشده. فصل ششم کاوشها، در شهریور ۱۴۰۴، در محدوده حصار قلعه انجام شده و با وجود کشف دیوار سنگی زیبا و یک برج مدور نگهبانی در گوشه شمالغربی، بهدلیل کمبود بودجه، ناقص باقی مانده است.»
دکتر ولایتی در پایان تأکید کرد:
«با آزادسازی و پاکسازی حصارهای شمالی و غربی، و نمایان شدن دیوارها و دروازههای سنگی، که قلعه حکومتی در مرکز آنها قرار دارد، جذابیت گردشگری این محوطه دهها برابر خواهد شد و میتواند بهعنوان یکی از جاذبههای شاخص شمالغرب کشور مطرح شود.»